RESİMLERLE KOZYATAĞI MEHMET ÇAVUŞ CAMİİ

KOZYATAĞI'NIN TARİHÇESİ

1940 Yılında Kozyatağı’nda 40 hane vardı.

Kozyatağı’nda sokak lambası yoktu. Reşat Paşa Konağından Kazasker ve Erenköy’e doğru havagazlı sokak lambaları vardı. Sokak lambaları, görevlisi tarafından sırasıyla meşaleyle tutuşturulur, sabahları aynı görevli tarafından söndürülürdü.

Reşat Paşa; Sultan II. Abdulhamit Han’ın Maliye Bakanıydı.

Mareşal Kazım Karabekir Paşa’nın köşkü Erenköy’deydi. Karabekir Paşa çok merhametli, alçak gönüllüydü. Herkesin hatırını sorardı.

Mareşal Fevzi Çakmak Paşanın köşkü de Erenköy’deydi. Fevzi Paşa sakin bir insandı.

Ünlü bestekar Yesari Asım Ersoy’un evi de Erenköy İstasyonunun altındaydı.

Kozyatağı İsmi Hakkında Üç Rivayet Vardır

1-Beyler paşalar bu muhitte kuzu beslerlerdi. Şakacı Sokağı’ndan başlayan kuzu ağılları Kazasker’e kadar devam ederdi. Bu sebepten Kuzuyatağı olarak anılırdı. Kuzuyatağı ismi, zamanla Kozyatağı’na dönüşmüştür.

2-Cevizin diğer bir adı; kozdur. Kozyatağı’nda çok miktarda ceviz ağacı bulunması sebebiyle, Kozyatağı denmiştir.

3-Her sene Kırkpınar dönüşü pehlivanlar, paşalar tarafından çınar altındaki pınarın başında kapıştırıldığından; kozların paylaşıldığı yer manasına; Kozyatağı dendiği belirtilir.

İsim konusunda 1868 tarihli, blog sayfamızda bir kısmı bulunan Abdulhalim Efendi vakfiyesinde şu ibare geçmektedir: "Üsküdar şehrine bağlı Eren köyü civarında Kozinak adlı yer.."

1940 tarihinde Kozyatağı’nda sadece Abdulhalim Camii mevcuttu. Abdulhalim Camii Şeyh Abdulhalim tarafından yapılmış, Rufai Tekkesiydi. 1926 tarihinde Tekke ve Zaviyelerin kapatılması kanunundan sonra, camiye dönüştürüldü.

Tekke küçük bir yapıydı. 1955 yılında inşaat ustası Sefer Kalfanın gayretleriyle büyütüldü. Camiyi büyütmek için caminin arka duvarı hizasına beton direk yapılarak hem çatı yükseltildi, hem de arka direkten sonra gelen kısım ilave edildi. Bu ilave sonrasında küçük de olsa, camiye kadınlar için sermahfil (ikinci kat) ilave edildi. Mevcut haliyle caminin sol yan duvarının ortasındaki kiremitler caminin eski çatısının hizasını göstermektedir.

Caminin ahşaptan bir minaresi vardı. Sefer Kalfa yenisini yapmak üzere bir ip takıp asılınca, minare hemen yıkılmıştır. Mevcut minare 1955 yılında Sefer Kalfa tarafından yapılmıştır. Sefer Kalfa, daha sonra uzun süre Kozyatağı’nda muhtarlık yapmıştır.

Abdulhalim Camii çok küçük olduğu için teravih namazlarını çınarların altındaki tarihi namazgahta kılınır, namazgahın aydınlatılması için çınar dallarına sekiz ile on arasında gazlı gemici feneri asılırdı.

Namazgah mahallinde ramazan ayında teravih sonrasında, Karagöz Hacivat oynatılırdı.

Cumartesi ve pazar günleri çınar altında Yahudi Muis Efendi Laterna çalar, dinleyicilerden 25 kuruş ücret alınırdı.

Adalardan gelen Rum ve Yahudi cemaati mensupları, piknik maksadıyla kendi kültürlerine uygun müzik ziyafeti verirlerdi.

Namazgah duvarının kıble tarafında, gürül gürül akan bir çeşme vardı. Çeşmenin; geniş, derin ve büyükçe mermerden yapılmış, değirmene gelenlerin hayvanlarını suladıkları yalağı mevcuttu. Yalak ayrıca, yaz aylarında meyvelerin ve ayranların soğutulması için kullanılırdı.

Çeşmenin yalağı blok mermerden yapılmıştı. Yalak, çınarların bitişiğindeki binanın giriş kapısının önündeki dolgu kısmın altında kalmıştır. Çeşmenin kitabesi ise hayli büyük olup, Sabancı ailesine ait Atlı Köşkte sergilenmektedir.

Çınarların kuzeyinde, mevcut haliyle Ziraat Bankası lojmanlarının bulunduğu arazi; Rumlardan kalma Ayazma’ydı. “Ayazma” pınar manasına kullanılıyordu. Bu ayazmadan çıkan su, künklerle çınarların altındaki havuzda toplanırdı. Havuzdan üç kol halinde çıkan suyun bir kolu, bahsi geçen çeşmeye akardı. İkinci kolu Mehmet Çavuş Camii’nin bulunduğu yerde bulunan bahçeyi sular, üçüncü kolu ise Mehmet Çavuş ve Abdulhalim Camilerinin doğu sınırını takip ederek denize kadar ulaşan dereye akardı. Su aslen mahallenin olup, Fatih döneminden beri mahallenin istifadesi için akmaktaydı.

Namazgah büyüklerimizin ifadesine göre, Fatih’in akıncıları tarafından kurulmuştur. Bir namazgah da, eski Üsküdar yolunda Ali Gazi Baba türbesinin yakınında bulunmaktaydı.

Çınarların karşısındaki mazotlu un değirmeni 1940 yılına kadar çalışmış, 1940’lı yıllarda hurda vaziyete gelmiştir.

1961 Yılında bir kış gününde yolumuz Selanik’e düştü. Soğuktan sığınmak için rastladığımız kahveye selam vererek girdiğimizde, hafif sesle selamımıza karşılık veren ihtiyar, yanına çağırdı. Nereli olduğumuzu inceden inceye sormaya başladı. En sonunda İstanbul Kozyatağı’ndan olduğumuzu öğrenince çok sevindi ve gözleri yaşararak: “Değirmen duruyor mu?” dedi. Kendisinin Büyükbakkalköy’den (mübadele) değişim sebebiyle Selanike geldiğini, Büyükbakkalköy’den çok defa Kozyatağı’na değirmene geldiğini anlattı. Ben de biliyorum ki; Büyükbakkalköy’de Rumlar otururken burası, mübadeleyle Selanik Türkleri’ne tahsis edilmiştir. Büyükbakkalköy karakolunun yakınında Rum kilisesi mevcuttu. Hali hazırda kilisenin temelleri görünmektedir.

Çınarların batı tarafındaysa bir karakol mevcuttu.

Namazgah’ın doğu sınırından başlayıp Kozyatağı okuluna kadar olan alan Hüseyin Paşanın köşkünün de bulunduğu, Hüseyin Paşa çayırıydı. Köşk kalıntısı Abdulhalim Camii’nin doğu tarafındaydı. Köşk bahçesinde yıkık vaziyette havuzlar da vardı. Hüseyin Paşanın iki oğlundan biri olan Mazhar Bey, padişahın süvari zabitiydi. Diğer kardeşi Hayri Bey ise bürokrattı. Her ikisi de güzel Fransızca bilir, efendi kişilerdi. Hüseyin Paşanın Bayar Caddesi üzerinde, halen kalıntıları bulunan ikinci bir köşkü vardı. Bu köşk de Hüseyin Paşanın hanımı, Rus asıllı İhsan hanım adıyla yaşlı kadın kalır, o sebepten dolayı köşke, İhsan Hanım köşkü de denirdi.

Şakacı Sokağı’nın Hikayesi

1940’lı yıllarda devlet ricalinden bir kişi gelip, Kozyatağı mukimlerinden hiç evlenmemiş Alim Ağa’nın Salih ismiyle bilinen kişiye, Sultan Murat’ın köşkünü soruyor. Salih amca gel göstereyim deyip, mevcut şakacı sokağının sağından itibaren Kozyatağı okulunun batı tarafına kadar uzayıp giden kuzu ahırlarını gösterir. Bunun üzerine o kişi: “Ne şakacı adammışsın be amca.” deyivermiş. Sokağın adı böylelikle Şakacı Sokağı olarak kaldı.

Sultan Murat’ın Köşkü ise, Erenköy’deydi.

Salih Amca’nın değirmenin üst tarafında köşkü vardı. Bu köşk gibi, iki tane daha köşk vardı. Yakın zaman önce çıkan yangında yok oldu.

Ali Gazi Baba türbesinin güneyinde İçerenköy mezarlığına giden yol üstünde bağ içinde Miralay İbrahim Bey’in köşkü vardı.

Mevcut Hal binasının olduğu yerdeki koyun keçi ağıllarına zaman zaman Kurt gelirdi.

PTT hastanesi olarak bilinen hastanenin yeri; Gazi Ethem Paşa köşküydü. Köşkün yakınındaki (Evren Sitesi içinde) beşyüz yıllık sakız ağacı altında, Hafız Burhan gazel okurdu.

Kozyatağı sakinlerine,

Saygılarımızla,

ANLATAN

İDRİS GÜRBAK

(ASIRLIK KÖFTECİ)

1934 ARNAVUT GÖÇMENİ

 

KOZYATAĞI CAMİ DERNEĞİ

SEYYİD ŞEYH SÜLEYMAN ABDULHALİM EFENDİ VAKFI

Vakfedilen Mallar:
1. Tahminen ondört dönümlük arazi üzerine kurulu; bilinen müştemilatı ile evi,
2. Üzüm bağını,
3. Mülküm ve hakkım olan bütün binaları,
4. Bağları ve ağaçlarını,
Allah’u Teala için ve Yüce Rabbin rızası için ebediyyen vakfediyorum.

Şartlarım:
Ev; Rufai Tarikatı tekkesi,
Büyük oda ibadet yeri edinilerek tekkede şeyh olanlar, dervişler ve müridleriyle oturup haftada bir kez adı geçen ibadethanede tarikatın zikirleri üzerine tevhid ve Allah’ı anmakla meşgul olsunlar.
Bağdan yüce Allah’ın lütfuyla elde edilen ürünlerden öncelikle;
a. Dini öşrü (şer’i öşrü)
b. Adı geçen binaların vergisi devlete,
ödensin,
Kalanı üçe bölünerek;
c. Üçte birini adı geçen tekkede şeyh ve görevli olan kişi görev karşılığı olarak kendine alsın.
d. Diğer üçte biri tekkenin fakir ve dervişlerinin yemek parası olarak harcansın.
e. Kalan üçte biri de, görevlilerin elinde saklanarak gerektiğinde tekkenin onarım ve bakımına harcansın.
Günlerin ve yılların geçmesiyle şartlara uymak zor gelirse/mümkün olmazsa vakfın malları kesinlikle Müslüman fakirlere harcansın.

Vakıf doğru ve gerekli olup bozulamaz ve iptal edilemez. İşaret edilen vakıftan başkasına değiştirilmesi mümkün değildir.

Bu vakfiye, şevval ayının son günü hicri 1284 yılında yazılmıştır.


28 Şubat 1868
VAKFEDEN
SEYYİD ŞEYH SÜLEYMAN
ABDULHALİM EFENDİ

CAMİLERLE İLGİLİ AYET VE HADİSLER

ALLAH (CC) KUR’AN’I KERİM’DE

CAMİLER HAKKINDA ŞÖYLE BUYURUYOR

ü      ŞÜPHESİZ Kİ CAMİLER ALLAH’INDIR. (CİN SURESİ.18)

ü      KAFİRLİKLERİNE BİZZAT KENDİLERİ ŞAHİT İKEN, MÜŞRİKLER ALLAH’IN CAMİLERİNİ İMAR ETMEYE LAYIK DEĞİLDİRLER. (TEVBE.17)

ü      ALLAH’IN CAMİLERİNİ ANCAK ALLAH’A VE AHİRET GÜNÜNE İMAN EDEN, NAMAZI DOSDOĞRU KILAN, ZEKATI VEREN VE ALLAH’DAN BAŞKASINDAN KORKMAYAN KİMSELER İMAR EDER. İŞTE DOĞRU YOLA ERMİŞLERDEN OLMALARI UMULANLAR BUNLARDIR. (TEVBE SURESİ.18)

ü      ALLAH’IN CAMİLERİNDE ALLAH’IN ADININ ANILMASINI ENGELLEYİP ORALARIN ISSIZ VE HARAP HALE GELMESİNE ÇALIŞANLARDAN DAHA ZALİM KİM OLABİLİR? BUNLAR ORALARA ANCAK KORKARAK GİREBİLİRLER. ONLAR İÇİN DÜNYADA ZİLLET, AHİRETTE İSE MÜTHİŞ BİR AZAP VARDIR. (BAKARA SURESİ 114)

ü      EY ADEM’İN EVLATLARI! HER NAMAZ VAKTİNDE CAMİYE GİDERKEN, SÜSÜNÜZ OLAN ELBİSENİZİ GİYİNİN. YİYİN, İÇİN FAKAT İSRAF ETMEYİN. ÇÜNKÜ ALLAH İSRAF EDENLERİ ASLA SEVMEZ. (A’RAF SURESİ.31)

PEYGAMBER EFENDİMİZ HZ. MUHAMMED (SAV)

CAMİLER HAKKINDA ŞÖYLE BUYURUYOR

ü      BELDELERİN ALLAHA EN SEVİMLİ YERLERİ CAMİLERDİR. (MÜSLİM)

ü      CAMİLER YERYÜZÜNDE ALLAH'IN EVLERİDİR. GÖKTEKİ YILDIZLARIN YER EHLİNİ AYDINLATTIKLARI GİBİ, ONLAR DA GÖK EHLİNİ AYDINLATIRLAR. (HEYSEMİ)

ü      KİM ALLAH İÇİN BİR CAMİ YAPARSA, ALLAH DA CENNETTE ONUN İÇİN BİR KÖŞK YAPAR. (BUHARİ)

ü      BİR KİMSENİN CAMİYE ALAKASINI GÖRÜRSENİZ, ONUN MÜ'MİN OLDUĞUNA ŞEHADET EDİN, ZİRA CENAB-I HAK ŞÖYLE BUYURUYOR: "ALLAH'IN CAMİLERİNİ ANCAK ALLAH'A VE AHİRET GÜNÜNE İNANANLAR YAPAR VE YAŞATIRLAR." (TİRMİZİ)

ü      BİR KİMSE EVİNE GELENE NASIL İKRAMDA BULUNURSA, ALLAH DA CAMİYE GELENE ÖZEL İKRAMDA BULUNUR. (BUHARİ)

ü      ÜMMETİMİN SEVAPLARI BANA ARZEDİLİP GÖSTERİLDİ. ÖYLE Kİ CAMİDEN ÇIKARILIP ATILAN BİR ÇER-ÇÖPÜN SEVABINI BİLE GÖRDÜM. (EBU DAVUD)

KAZASKER CAMİİ VAKFİYESİ

Üsküdar’a bağlı Erenköy Kozyatağı Mahallesinde bulunan Şeyh Abdulhalim Dergahı’nda, her sene on muharremde (aşure gününde), 240 fakire aşure yedirilsin.

20 Şubat 1899

VAKFEDEN
KASİDECİZADE SEYYİD
SÜLEYMAN SIRRI EFENDİ